A "jutzpá"
Hai unha palabra en hebreo que define certa característica do carácter xudeu e que se escoita moito en Israel: "jutzpá". Non hai unha tradución directa ao galego, aínda que sería unha mestura de atrevemento, ousadía, falta de respecto á autoridade, desprezo da posibilidade do fracaso, autoconfianza.
Como todos os tópicos, hai parte de esaxeración e parte de verdade, e o que sen dúbida si hai en Israel é unha actitude social que ve dunha forma máis positiva algunhas desas características, en ocasións mesmo en ámbitos nos que resultan extremadamente sorprendentes, como o militar. Sexa como sexa, esa mestura de características resulta un cóctel gañador á hora de explorar solucións tecnolóxicas ou ideas empresariais, de lanzarse a un mercado aparentemente imposible; de recuperarse da primeira quebra, e da segunda e da terceira, ate trinfar
Os problemas de partida
Unha das cousas que caracteriza a Israel na súa curta historia é a súa capacidade para sobreporse aos problemas e acabar facendo deles vantaxes competitivas: que a maior parte da superficie fose desértica, por pór un exemplo, serviu para crear toda unha industria ao redor da agricultura e o aproveitamento da auga. O gran exemplo disto é o Exército, poucas desgrazas peores pode haber que estar rodeado de inimigos e ter que dedicar unha porcentaxe altísima da túa riqueza ás necesidades militares defensivas; pero as Forzas de Defensa de Israel (IDF) lograron desempeñar un papel enormemente positivo na sociedade israelí, máis aló das cuestións puramente militares.
Así mesmo, diríase que ser un país pequeno, con só oito millóns de habitantes (unha cifra ridícula en comparación con Estados Unidos, a Unión Europea e non digamos China) e cun idioma practicamente inaccesible ao resto do mundo parece estimular aos emprendedores israelís a buscar de partida un mercado global e a facelo, obviamente, en inglés. Esta ambición e esta amplitude de miras é sinalada polos expertos como unha das razóns do éxito de Israel en innovación.
O sistema educativo e as Universidades
A formación e a educación foron, tradicionalmente, unha das preocupacións das comunidades xudías, alí onde estivesen. Non é de estrañar, por tanto, que en Israel o sistema educativo e, sobre todo, as Universidades alcanzasen un altísimo nivel. Universidades que non só forman a técnicos e científicos de primeira categoría internacional, senón que están en contacto permanente coas empresas e o mercado e cun enfoque tremendo -tamén económico- na investigación. As consecuencias van desde o alto número de israelís gañadores do Nobel ate a existencia de centros universitarios que ingresan moitos millóns ao ano en patentes, pasando, por suposto, por dotar dun respaldo poderosísimo á innovación no sector tecnolóxico.
O Exército
Todo aquel que fale das Start-Ups e da innovación israelís mencionará o importante papel do Exército, un dos grandes éxitos do país como sociedade que logrou converter a terrible necesidade de ter que armarse ate os dentes pola agresividade dos seus veciños na virtude de que a milicia non só sirva para a guerra, senón que sexa un eixo vertebrador da sociedade en moitos sentidos. No asunto que nos ocupa, hai varios aspectos que salientar: poida que o máis importante sexa a importancia do servizo militar como salto cara á madurez e a responsabilidade, que os israelís dan anos antes que os europeos; tampouco hai que minusvalorar a rede de relacións sociais máis aló das clases e os lugares de procedencia que se tece, tanto no tempo de servizo efectivo como nos anos na reserva.
Outro elemento, non menos importante, é o enorme gasto en investigación que fai o Ministerio de Defensa; un esforzo que, ademais, céntrase nun tipo de investigación "case pura". Os resultados, obviamente, espállanse despois tanto polo sector militar como polo civil.
A intervención pública
Outro factor importante foi a acertada política gobernamental no campo: hai que recoñecer que políticas públicas cautelosas en certo sentido pero moi atrevidas noutros lograron excelentes resultados.
Avi Hasson, máximo responsable desde hai seis anos da IsraelInnovation Authority (IIA), antes coñecida como a oficina do Chief Scientist, un organismo creado a principios dos anos 80, cando os computadores eran pouco menos que unha rareza e Internet un soño nalgunhas mentes privilexiadas. Nas súas oficinas nun moderno polígono preto do aeroporto de Tel Aviv conta que a institución que dirixe trata de axudar en todos os campos da innovación, coa única excepción do militar, que obviamente depende de Defensa, e da investigación básica, que recae en Educación.
Parte do seu traballo é axudar ás empresas como unha especie de portal único da Administración: para todo o que precisan e poden dirixirse a eles, que á súa vez contactarán co departamento correspondente. Outra das súas tarefas é xestionar liñas de financiamento, coas que se reparten uns 500 millóns de dólares ao ano, cantidade importante pero que no fondo só é aproximadamente un 5% do total que se inviste anualmente en innovación en Israel.
Un diñeiro que ten que ir aos proxectos de máis risco, aqueles que poden achegar moito coñecemento e un grande valor engadido pero que teñen máis dificultades para atopar financiamento. En calquera caso, a súa tarefa non é guiar por onde debe ir a innovación, senón máis ben crear unha infraestrutura.
Cada ano reciben unhas 100.000 peticións de financiamento, que son avaliadas por un panel duns 150 expertos que non son funcionarios senón profesionais da industria, que visitan as empresas e as analízan. Que é o que buscan estes inspectores? Hasson explíca algúns criterios que son moi ben valorados: Que se trate de desenvolver unha tecnoloxía moi avanzada, que busquen grandes mercados, que o equipo humano sexa bo e, se pode ser, que conten con partners. O prazo entre a solicitude e a resposta é dun mes, e, aínda que resulte incrible, a Hasson parécelle "demasiado tempo".
Hai varias precaucións para que esta intervención do Estado non sexa demasiado influente no rumbo que poida tomar a innovación: para empezar, non hai unha planificación previa para impulsar unha ou outra rama, senón que a xente presenta o que quere e a partir de aí elíxese proxecto a proxecto. Doutra banda, nunca se dá o 100% do financiamento, a compañía que solicita a axuda ten que conseguir doutra banda polo menos o 15%, aínda que habitualmente é unha porcentaxe bastante maior. Mesmo hai casos nos que a IIA limítase a dar unha especie de aprobado para que á empresa lle sexa máis fácil buscar financiamento noutras fontes.
Por último, aínda que non dependan da IIA, hai outra serie de políticas públicas que son moi importantes: grandes exencións fiscais, facilidades para atraer talento foráneo. A explosión do sector tecnolóxico israelí, non foi unha creación do Goberno, pero este empuxouna e alentou
A presenza de grandes multinacionais
En parte por esas políticas públicas, en parte pola adquisición de compañías locais, en parte porque o país ofrecía unha contorna adecuada, as multinacionais do sector tecnolóxico levan décadas establecéndose en Israel. Intel, Microsoft ou Dell, por pór só tres exemplos, son algunhas das empresas que teñen grandes centros de desenvolvemento ou investigación en Israel, nalgúns casos esenciais para o seu negocio en todo o mundo: o 50% dos beneficios de Intel, por exemplo, proveñen de desenvolvementos feitos en Israel.
Esta presenza de compañías foráneas, ese acceso aos mercados de todo o mundo e esa capacidade para liderar procesos de investigación globais foron, sen dúbida, determinantes.
O ecosistema social
Israel é un país pequeno e grazas a iso mesmo nun sector que xa emprega por milleiros de miles de persoas é posible que, polo menos en certo sentido e en certos niveis, todo o mundo se coñeza. Isto fai que moitas cousas sexan máis sinxelas: desde atopar ás persoas axeitadas para cada proxecto a dar co financiamento necesario, pasando por un intercambio de coñecementos e habilidades extraordinario. Algo que ademais vese reforzado por outras peculiaridades de Israel, coma os contactos que se establecen no servizo militar e mantéñense durante os anos como reservistas, ou certa permeabilidade entre diferentes capas sociais que fan á xente moito máis accesible a todos os niveis.
Mesmo cuestións que poderían parecer anecdóticas teñen a súa influencia: o carácter de cidades como Tel Aviv ou Beer Sheva (os dous grandes polos da industria tecnolóxica israelí) contribuíu sen dúbida a xerar comunidades ao redor da innovación que son moi atractivas para o talento e nas que se desenvolve unha interacción moi produtiva para os seus protagonistas.
O gran prestixio social
Por último, hai un compoñente que segue alimentando esta onda de emprendedores e innovación: o altísimo prestixio social que acompaña ao éxito económico dos grandes emprendedores israelís. En Israel os emprendedores son como estrelas de rock ou como futbolistas, coñecidos e recoñecidos pola xente
Como podemos ver, diferentes razóns que interveñen de xeitos moi distintos e que, mesmo como un peculiar efecto secundario nalgúns casos, logran non só xerar en grandes cantidades o máis importante recurso para a innovación, o talento humano, senón darlle todas as facilidades e todos os estímulos para que explote.
* Un texto de Carmelo Jordá orixinalmente publicado en español en Libertad Digital
* Un texto de Carmelo Jordá orixinalmente publicado en español en Libertad Digital
