Por Marcelo Wio
20 de setembro de 2012
Esta semana a gran maioría dos medios españois lembraron o masacre de palestinos ocorrida nos campos de refuxiados de Sabra e Chatila no Líbano. Sen dúbida o recordo é necesario para previr actos semellantes no futuro. Pero cando a memoria selecciona unha e outra vez certos feitos e deixa a outros ao costado da historia, esta convértese nunha estratexia máis para atacar ou desprestixiar a un país -sexa este cal sexa-. Finalmente, ao obviar outros sucesos similares (ou aínda peores, se cabe), transfórmase á memoria nun xuíz que aplica rapadoiras diversas segundo as partes que interveñen; para deixar de ser memoria e converterse nunha ferramenta política.
Contexto
Os medios de fala hispana aproveitaron para cargar as tintas unha vez máis contra Israel, deixando de lado a oportunidade de indagar no sucedido realmente. Salvo honrosas excepcións como no xornal catalán La Vanguardia, a guerra civil libanesa apenas é mencionada, do mesmo xeito que a responsabilidade dos falanxistas cristiáns.
Chama a atención a maneira en que se aborda un suceso que tivo lugar nunhas circunstancias particulares e que (salvo excepcións como La Vanguardia) case ningún medio tomouse o traballo de explicar: a guerra civil libanesa, coa posterior invasión siria, en 1975, que, segundo un artigo de Modechai Nisan, pretendidamente temía a partición do país entre cristiáns e musulmáns ou unha toma total do mesmo por parte da OLP. O autor explica, ademais, que "unha fonte de confianza suxire que os sirios foron responsables da morte de aproximadamente cen mil libaneses". Un feito non menor que non se menciona.
A entrada de Israel no devandito conflito non se produce até 1978, tras unha incursión terrorista palestina no norte de Israel que se cobrou a vida de 38 civís israelís, entre eles 13 nenos. Israel decide entón tomar a zona sur do país para evitar infiltracións. Logo de dous meses, Israel retirouse da área para deixala baixo custodia das Nacións Unidas. Mais as accións da OLP continuaron e concluíron coa entrada de maneira máis ampla de Israel na contenda en 1982.
No caso do artigo de Rosa Meneses no xornal El Mundo do 16 de setembro de 2012, o contexto que se brinda non só é inexacto, senón tendencioso. No segundo parágrafo asegura:
"O francés [Jean Genet] atopábase en Beirut cando, en setembro de 1982, o Exército de Israel entrou na capital libanesa e prodúcense as matanzas de Sabra e Chatila, dous campamentos de refuxiados palestinos incrustados na bela cidade mediterránea".
A evidente conclusión á que chegará un lector que descoñeza os pormenores do conflito libanés é que, da noite para o día, Israel invadiu o Líbano e produciu as matanzas. Recentemente é no cuarto parágrafo cando menciona aos perpetradotes:
"Hoxe cúmprense 30 anos desde que, un 16 de setembro, as milicias cristiás entraron en Sabra e Chatila para cobrarse vinganza por unha matanza ocorrida en Damour. O masacre prolongouse dous días. Aquel era un Líbano envolvido en furia e chamas, nunha espiral do todos contra todos que foi a guerra civil que partiu o país en mil pedazos entre 1975 e 1991".
Unha espiral que, para a xornalista, non incluía a Siria (que ocupou o país desde 1975 até abril de 2005), e que interpreta dunha maneira moi particular, posto que afirma, sen achegar ningunha fonte de información:
"Os israelís incitaron aos seus aliados no Líbano, os falanxistas cristiáns, a tomar represalias contra os palestinos".
Con todo, un informe de Online Ecyclopedia of Mass Violence, do Centre d'ètudes et recherches internationales e de SciencesPo. de París, indica que:
"A cuestión sobre se as forzas israelís estiveron ou non involucradas, directa ou indirectamente no masacre, da que se informou que foi levada a cabo polos Falanxistas, dividiu (e aínda divide) aos expertos legais e ás comunidades da investigación. Varios entes tentaron describir en termos legais o que ocorreu nos campos de Sabra e Chatila".
É dicir, que os expertos aínda non se puxeron de acordo en canto aos parámetros legais do ocorrido. Pero Rosa Meneses parece facelo sen problema algún, sen fonte algunha.
Precisamente, respecto da falta de fontes, outro artigo, neste caso do ABC, asinado por Maria Iverski o 9 de setembro de 2012, non lle vai á zaga:
"Para o 15 de setembro o exército israelí xa rodeara por completo os dous campos de refuxiados mentres Ariel Sharon, ministro de Defensa, e o xefe de Estado Maior e posterior director do Mossad, Rafael Eitan, reuníanse cos líderes das milicias falanxistas cristiás comandadas polo controvertido Elie Hobeika".
Ante todo, sería interesante saber a fonte da cal xorde a información da reunión entre os israelís e os líderes das milicias falanxistas. Por outra banda, unha reunión entre ambas as parte non implica necesariamente a planificación dunha matanza, senón que ben pode ter como obxecto a planificación da procura de terroristas. Os parágrafos parecen quedar abertos ás interpretacións, en lugar de ser parte dun reconto fiel dos feitos.
Pero máis interesante aínda, é o nome que aparece: Elie Hobeika, que nomea de pasada só como "controvertido". Aínda que a propia Iverski, tres días despois, noutro artigo en ABC afirma:
"Hobeika, o gran señor da guerra e responsable directo das milicias cristiás falanxistas que executaron a matanza de máis de 2.000 palestinos nos campos de refuxiados de Sabra e Shatila...".
Que sucedeu nun lapso de tres días Hobeika pasou de ser "controvertido" a "gran señor da guerra e responsable directo das milicias cristiás falanxistas que executaron a matanza de máis de 2.000 palestinos" E como pasa a ser quen "ordenou 1982 a matanza de Sabra e Shatila"? O 9 de setembro non contaba con esa información e tres días despois daba con ela? Non se trata dun personaxe secundario, menor, senón que foi quen, segundo a propia xornalista, ordenou a matanza, e que unha vez finalizada a guerra, ocupou varios ministerios.
Investigación
É interesante remarcar que, aínda que este feito non se resalte (ou nin sequera se mencione), Israel foi o único sitio onde levou a cabo unha investigación seria - segundo o informe de Mass Violence, a levada a cabo no Líbano nunca publicou as súas conclusións, "xa que as autoridades libanesas quería apoiar á reconciliación nacional'"; Nacións Unidas só emitiu condenas -. A Comisión Kahan foi a encargada de levar a cabo a indagación sobre os sucesos acaecidos nos campos de refuxiados de Beirut. O informe, de 1983, sinala:
"A Comisión determinou que o masacre... foi perpetrada por unha unidade Falanxista actuando pola súa conta, pero a súa entrada [aos campos] era coñecida por Israel. Ningún israelí foi directamente responsable dos sucesos que tiveron lugar nos campos. Pero a Comisión afirmou que Israel tivo unha responsabilidade indirecta polo masacre debido ao feito de que as forzas controlaban a zona, o Sr. Beguin foi considerado responsable por non exercitar unha maior implicación e conciencia na introdución dos Falanxistas nos campos; o Sr. Sharon foi considerado responsable por ignorar o perigo dun baño de sangue e unha vinganza cando aprobou a entrada dos Falanxistas nos campos, así como por non tomar as medidas apropiadas para previr a matanza...".
A Comisión recomendou a renuncia do Ministro de Defensa, Ariel Sharon; que o Director de Intelixencia Militar non continuase no seu posto e o cese doutros oficiais de alto rango. Froito deste informe, Ariel Sharon renunciou ao seu posto o 11 de Febreiro de 1983.
Cifras controvertidas
Un masacre como a de Sabra e Chatila non pode ser relativizada en función do número final de vítimas. Que fosen 700 ó 3.500 non resta un chisco de crueldade ao sucedido. Con todo, o labor xornalístico si obriga aos xornalistas a ofrecer todos os datos, para que os lectores conten con toda a información. Neste caso, o ABC asegura rotundamente que "aínda que o número de vítimas nunca puido ser establecido con exactitude estímase que entre 2.000 e 3.000 palestinos morreron masacrados". Quen o estima? Cales son as outras estipulaciones?
Respecto diso, no seu artigo de La Vanguardia, Tomás Alcoverro, quen foi testemuña directa da guerra civil libanesa (e como testemuña e xornalista achega unha valiosa explicación do sucedido) escribe:
"Os habitantes de Sabra e Chatila contaron que houbo 5.000 mortos. O xornalista israelí Kapeliouk estimou que foron 3.000. A comisión Kahane, no seu informe baseado en datos do exército israelí, estableceu o número de vítimas entre 700 e 800. Agora calcúlase que foron ao redor de 2.000 e que case a metade eran libaneses musulmáns que convivían cos palestinos".
Memoria selectiva
Un masacre non pode sen dúbida borrar outra, pero é rechamante o silencio mediático cando a suposta responsabilidade non pode ser atribuída aos "sospeitosos habituais". ´
Por exemplo, o mesmo ano, 1982, era testemuña doutra matanza, na cidade de Hama (á que só se fai unha referencia tanxencial relacionada coa situación siria actual). O diario The Guadian publicou o 1 de agosto de 2011 unha nota onde di:
"A cidade siria de Hama foi escenario dun masacre en 1982, cando o presidente, Hafez al-Assad, pai do actual presidente, Bashar al-Assad, arrasou a cidade para esmagar unha revolta sunnita, masacrando a uns 20 mil persoas do seu propio pobo".
Mesmo nos mesmos campos de Sabra e Chatila, uns anos despois, houbo outro masacre que foi completamente ignorada por case todos os medios. Un informe do Palestinian Return Center, con sede en Londres, resumíao así:
"... entre 1985 e 1987 o Movemento Amal, unha importante milicia xiíta, apoiada por Siria, atacou diversos campos palestinos en Beirut e no sur do país para desfacerse do combatentes prol-Arafat da OLP... Estímase que como resultado dos combates o 80% dos fogares no campo de Chatila foi destruído; 50% en Borj el Barajneh, e Sabra foi practicamente destruída na súa totalidade. Calcúlase que unhas 2500 persoas morreron neste período".
Con todo, poucos medio fixéronse eco destes acontecementos.
Os mesmos escenarios, as mesmas vítimas. O único que cambia é a imposibilidade de vincular nin directa nin indirectamente a Israel.
