Unha chiscadela xudía no imperio celta
El Correo Gallego - 14.03.2010
Máis de 65.000 galegos portan apelidos de orixe hebrea ·· Os máis presentes: Gil, Pardo, Salgado, Fontes, Saavedra ·· Vestixios dos grandes asentamentos bajomedievales, descendentes das 195 familias instaladas en 1464 sobre todo en Ourense
El Correo Gallego - 14.03.2010
Máis de 65.000 galegos portan apelidos de orixe hebrea ·· Os máis presentes: Gil, Pardo, Salgado, Fontes, Saavedra ·· Vestixios dos grandes asentamentos bajomedievales, descendentes das 195 familias instaladas en 1464 sobre todo en Ourense
Por Patricia Hermida
Cánticos hebreos escoitábanse nos anoiteceres do sábado sobre Ribadavia. E as comidas desa xornada festiva, santificábanse sobre unha copa rebosante de viño. Os xudeus asentados no fértil Ourense da Baixa Idade Media colaboraron activamente na produción vinícola con destino a Inglaterra, Italia, Alemaña ou Flandes, como indica o Centro de Estudos Medievais de Ribadavia. Aproveitaron os seus contactos europeos para a distribución enolóxica, asucando un Miño navegable. Pero a influencia semita non só se estendeu á dourada cultura da uva, senón tamén a unha xenealoxía que chega até as nosas veas.
Esa chiscadela xudía no país celta demóstrase nos apelidos de máis de 65.000 galegos. Polo menos un 2,32% da poboación da nosa comunidade autónoma demostra esa orixe hebrea nos seus ascendentes. Un estudo da revista de cultura xudía "Raíces" enumera os apelidos semitas máis frecuentes na Península Ibérica: desde Abadía ou Baltasar, até Valls, Vaqueiro e Ventura. Descendentes das 195 familias asentadas en Galicia en 1464 distribúense polo catro provincias, especialmente en Ourense.
Segundo o gráfico que podes ver arriba, con datos do Instituto dá Lingua Galega contrastados co INE, vinte apelidos de clara orixe xudía gozan de certa prevalencia na nosa poboación. E tres deles superan os 10.000 habitantes: máis de 13.000 galegos de nacemento apelidados Gil, case 11.300 Pardo, e rozando os 11.000 Salgado. Trío de raíces hebreas con maior presenza no catro provincias: o primeiro sobre todo en Pontevedra, o segundo na Coruña e o terceiro en Ourense. Séguenlles no ranquin as Fontes con case 8.500 persoas sobre todo na Coruña, Galego con máis de 6.500 (Pontevedra) e Saavedra rozando os 5.000 (A Coruña). Superan os 3.000 descendentes os Delgado e Campo, pasan de 1.000 os Duarte, Ferreiro, Machado e Navarro. A listaxe complétase con pequenos grupos como a Barba, Cabeza ou Orgaz nacidos en provincias galegas.
Nin a Inquisición católica puido borrar todas a pegada xudía. Os 1.170 residentes en Galicia durante 1464 decreceron até 414 menos de vinte anos despois. En 1480 a orde emanada polas Cortes de Toledo obrigounos a vivir apartados dos cristiáns, converténdose moitas rúas en xudarías como ocorreu en Ourense. O Arquivo Histórico Provincial e o Arquivo da Catedral de Ourense teñen constancia de sinagogas en Ribadavia e Tui, ou de preciosos cemiterios coroando outeiros de Allariz e Monterrei.
phermida@elcorreogallego.es
HAI 2.000 ANOS
Entrada sefardí por Finisterre
Como escravos dos romanos, chegaron os xudeus a España hai 2.000 anos. Segundo historiadores de orixe hebrea, "probablemente entraron polo cabo galego de Finisterre". En Galicia asentáronse sobre todo os sefarditas. Os arquivos de Ourense constatan a existencia da organización básica desta comunidade: o consello en Allariz e A Coruña, os tribunais de xustiza en Ourense e a sinagoga en Tui ou A Coruña. Os documentos tamén revelan o desenvolvemento de profesións idénticas ás exercidas polos xudeus casteláns, como a recadación de impostos e as actividades artesanais.
Os seus cromosomas chegan até nós de tal modo que algunhas fontes falan de case un 5% de poboación galega con raíces xudías, máis de 80.000 persoas. Entre viñedos e murallas aparece Ribadavia, a maior chiscadela xudía á cultura celta. Segundo o seu Centro de Estudos Medievais, "a estratéxica situación da vila atraeu a boa cantidade de hebreos que chegaron de forma illada". Aínda que a afluencia disparouse ao situarse alí a sede do Reino de Galicia en 1063, con poder de vasallaje sobre o reino mouro de Badaxoz. Aqueles "señores das finanzas" sentaron as bases do negocio vitícola .
Os antepasados
Médicos, prateiros e os comerciantes
·· Os xudeus medievais en Galicia desenvolveron profesións baseadas no trato persoal: médicos, comerciantes, administradores de casas señoriales. Entre os artesáns destacaban os prateiros. E moitos posuían terras como ben inmoble.
Declive por culpa dos Reis Católicos
·· Como demostra a historia, a chegada dos Reis Católicos e a súa guerra contra o Islam tamén afectou os xudeus. Estes monarcas chegaron a cobrar contribucións directas aos "infieis", ate que en 1480 ordenaron o seu apartamiento dos cristiáns.
A súa presenza nas casas nobiliarias
·· Os documentos relatan a presenza xudía nas principais casas nobiliarias galegas. Sobre todo ao longo do século XV: como na casa condal de Santa Marta de Ortigueira, a casa condal de Ribadavia e na casa de Lemos.
Unha chama sacra desde Ribadavia
·· O Pintele Yid, chama sacra xudía, arde no corazón de Ribadavia. Esta colectividade aglutinábase xunto a Porta Nova, sobrevivindo séculos á expulsión decretada polos Reis Católicos. Declaráronse conversos ou emigraron temporalmente a Portugal.
Esa chiscadela xudía no país celta demóstrase nos apelidos de máis de 65.000 galegos. Polo menos un 2,32% da poboación da nosa comunidade autónoma demostra esa orixe hebrea nos seus ascendentes. Un estudo da revista de cultura xudía "Raíces" enumera os apelidos semitas máis frecuentes na Península Ibérica: desde Abadía ou Baltasar, até Valls, Vaqueiro e Ventura. Descendentes das 195 familias asentadas en Galicia en 1464 distribúense polo catro provincias, especialmente en Ourense.
Segundo o gráfico que podes ver arriba, con datos do Instituto dá Lingua Galega contrastados co INE, vinte apelidos de clara orixe xudía gozan de certa prevalencia na nosa poboación. E tres deles superan os 10.000 habitantes: máis de 13.000 galegos de nacemento apelidados Gil, case 11.300 Pardo, e rozando os 11.000 Salgado. Trío de raíces hebreas con maior presenza no catro provincias: o primeiro sobre todo en Pontevedra, o segundo na Coruña e o terceiro en Ourense. Séguenlles no ranquin as Fontes con case 8.500 persoas sobre todo na Coruña, Galego con máis de 6.500 (Pontevedra) e Saavedra rozando os 5.000 (A Coruña). Superan os 3.000 descendentes os Delgado e Campo, pasan de 1.000 os Duarte, Ferreiro, Machado e Navarro. A listaxe complétase con pequenos grupos como a Barba, Cabeza ou Orgaz nacidos en provincias galegas.
Nin a Inquisición católica puido borrar todas a pegada xudía. Os 1.170 residentes en Galicia durante 1464 decreceron até 414 menos de vinte anos despois. En 1480 a orde emanada polas Cortes de Toledo obrigounos a vivir apartados dos cristiáns, converténdose moitas rúas en xudarías como ocorreu en Ourense. O Arquivo Histórico Provincial e o Arquivo da Catedral de Ourense teñen constancia de sinagogas en Ribadavia e Tui, ou de preciosos cemiterios coroando outeiros de Allariz e Monterrei.
phermida@elcorreogallego.es
HAI 2.000 ANOS
Entrada sefardí por Finisterre
Como escravos dos romanos, chegaron os xudeus a España hai 2.000 anos. Segundo historiadores de orixe hebrea, "probablemente entraron polo cabo galego de Finisterre". En Galicia asentáronse sobre todo os sefarditas. Os arquivos de Ourense constatan a existencia da organización básica desta comunidade: o consello en Allariz e A Coruña, os tribunais de xustiza en Ourense e a sinagoga en Tui ou A Coruña. Os documentos tamén revelan o desenvolvemento de profesións idénticas ás exercidas polos xudeus casteláns, como a recadación de impostos e as actividades artesanais.
Os seus cromosomas chegan até nós de tal modo que algunhas fontes falan de case un 5% de poboación galega con raíces xudías, máis de 80.000 persoas. Entre viñedos e murallas aparece Ribadavia, a maior chiscadela xudía á cultura celta. Segundo o seu Centro de Estudos Medievais, "a estratéxica situación da vila atraeu a boa cantidade de hebreos que chegaron de forma illada". Aínda que a afluencia disparouse ao situarse alí a sede do Reino de Galicia en 1063, con poder de vasallaje sobre o reino mouro de Badaxoz. Aqueles "señores das finanzas" sentaron as bases do negocio vitícola .
Os antepasados
Médicos, prateiros e os comerciantes
·· Os xudeus medievais en Galicia desenvolveron profesións baseadas no trato persoal: médicos, comerciantes, administradores de casas señoriales. Entre os artesáns destacaban os prateiros. E moitos posuían terras como ben inmoble.
Declive por culpa dos Reis Católicos
·· Como demostra a historia, a chegada dos Reis Católicos e a súa guerra contra o Islam tamén afectou os xudeus. Estes monarcas chegaron a cobrar contribucións directas aos "infieis", ate que en 1480 ordenaron o seu apartamiento dos cristiáns.
A súa presenza nas casas nobiliarias
·· Os documentos relatan a presenza xudía nas principais casas nobiliarias galegas. Sobre todo ao longo do século XV: como na casa condal de Santa Marta de Ortigueira, a casa condal de Ribadavia e na casa de Lemos.
Unha chama sacra desde Ribadavia
·· O Pintele Yid, chama sacra xudía, arde no corazón de Ribadavia. Esta colectividade aglutinábase xunto a Porta Nova, sobrevivindo séculos á expulsión decretada polos Reis Católicos. Declaráronse conversos ou emigraron temporalmente a Portugal.
