Enviado especial Ambito Financeiro
Cando se visita Israel por vez primeira, un pregúntase por que non o fixo antes. Cando se parte, a pregunta é canto tempo se poderá soportar antes de regresar. é que unha viaxe por Israel, que hoxe mana leite e mel non só por mandato divino, senón, fundamentalmente, pola acción dos seus habitantes, é unha ininterrompida cadea de emocións. Máis aló da admiración que provocan os pantanos convertidos en verxeis nos que crecen viñas e oliveiras ou os desertos devidos en plantacións de dátiles e vexetais finísimos que se exportan con alto valor engadido, á marxe do crecemento das súas cidades, das belezas das súas costas mediterráneas e do Mar Vermello ou das súas autoestradas coloreadas por miles de flores, o máis forte que o viaxeiro leva de Israel son as emocións que provoca a súa xeografía, a súa historia e a súa xente. Aínda a pesar dos sesenta anos ininterrompidos de guerra cos seus veciños, Israel converteuse nun país marabilloso, puxante, rico e alegre, no que conviven sen maiores problemas xentes de tez nívea e ollos azul-transparentes chegadas da ex Unión Soviética, con etíopes de pel lustrosa e dentes branquísimos, membros dunha das tribos perdidas do pobo de Israel. E entre eles, con obvias tensións, cohabitan máis de 1,5 millón de árabes israelís, con representación na Knesset (Parlamento) e plenos dereitos como cidadáns. Foi e é sinxelo construír unha sociedade democrática, plural, progresista e economicamente florecente, e á vez destinar miles de millóns de dólares á defensa do país, e centos de miles de horas-home para o mesmo fin? Obviamente non: a «tzavá» (o servizo militar obrigatorio) leva aos mozos das súas casas entre os 18 e os 21 anos (as mozas fan dous anos). é obvio que eses mozos, en lugar de patrullar fronteiras ou territorios ocupados deberían estar a estudar ou producindo (en parte isto sucede: a milicia é case un terciario) e que os recursos destinados a comprar armamento poderían servir para outros fins moito máis produtivos. De todos xeitos, e a pesar de que a paz aínda non se albisca, os israelís aprenderon a gozar cada momento de «non guerra» cunha alegría contaxiosa. Unha visita a Israel debe incluír de maneira obrigatoria os puntos máis belos e significativos da súa reducida xeografía (menos de 500 km de longo e menos de 150 km de ancho) como Xerusalén, Galilea, o Golán, as fermosas covas marítimas de Rosh HaNikrá no límite co Líbano, todas as súas praias sobre o Mediterráneo (Tel Aviv, Cesarea, Naharia, Herzlia, Netanya), o porto de Haifa, o Mar Morto e o balneario de Eilat no Mar Vermello, o Néguev. Pero tamén hai que durmir polo menos unha noite nun kibbutz (granxa colectiva) a beiras do Kinéret (Mar de Galilea) ou pasear en camelo, compartir pratos beduinos e pasar a noite en carpa nalgún oasis baixo o ceo do deserto de Judea.
Israel ten dous centros urbanos ben diferenciados, ao redor dos cales palpita a súa cultura. Xerusalén é a capital política e espiritual do país; alí o shabbat respéctase a machada e practicamente paralízase desde a tarde do venres até o atardecer do sábado. A só 80 km, Tel Aviv é o oposto: unha urbe laica, moderna, europea e na que é posible mesmo comer porco ou mariscos (dous alimentos prohibidos polas leis alimentarias xudías) o mesmo venres pola noite. De feito, os venres miles de jerosolimitanos emigran nos seus autos a Tel Aviv para pasar o día nas súas praias de area finísima e augas cálidas, e regresar o domingo á madrugada. Empecemos entón este percorrido por Xerusalén, que, segundo define o Estado xudeu, é «a capital eterna, única e indivisible do Estado de Israel», a cidade «de ouro», como a pinta Naomi Shemer (especie de Mercedes Sosa israelí) no seu himno extraoficial á cidade. Sobre todo ao solpor, a pedra calcaria típica da rexión, e coa que está construída toda Xerusalén, toma un ton dourado, o que dá a impresión dunha cidadela de paredes de ouro.
O MURO
Para o non crentes, estar fronte ao Kotel HaMaraví (Muro Occidental, ou de «os queixumes») é unha experiencia inesquecible; para os crentes (sobre todo os xudeus), unha peregrinación case obrigatoria
. En ambos casos, o día para concorrer é o venres á tardiña, cando se celebra o Cabalat Shabbat (benvida ao sábado). Fronte ao Muro adoitan apiñarse uns oito mil crentes e curiosos; na pequena multitude mestúranse os ultrarrelixiosos («haredim»), cos seus levitones negros e chapeus de pel, con relixiosos máis modernos (conservadores), etíopes, soldados e turistas. Cada grupo conduce a súa propia cerimonia relixiosa, pero ao final todos se reunen para cantar e bailar. O Muro Occidental é o que queda da muralla que rodeaba ao Gran Templo de Xerusalén, construído por Herodes e destruído polos romanos na primeira metade do século I. Aínda que hai outros restos do Templo na muralla, era ese o punto máis próximo ao Sancta Sanctórum ate que escavacións descubriron outras partes do Muro. Eses túneles poden (e deben) ser percorridos co auxilio dun guía. Xerusalén antiga está dividida en catro sectores: o xudeu, o armenio, o cristián e o musulmán. Para entrar á Chaira das Mesquitas neste último débese acceder pola Porta de Damasco; para a xudía, pola Porta de Yaffo. Curiosamente, a mellor forma de acceder á Igrexa do Santo Sepulcro é a través da Porta dos Leóns, moi pouco frecuentada polos turistas, pero que leva case directamente (sempre cun guía) ás nove estacións da Vía Dolorosa. Tamén permite unha primeira mirada ao «shuk», o mítico mercado no que é posible topar de todo: desde unha kipá até unha cruz de Xerusalén (de catro brazos simétricos, en cada un dos cales se apoian outras tantas cruces máis mozas); desde unha camiseta da selección arxentina até dátiles frescos a 6 euros quilo; desde manteis de mesa até outros para cerimonias relixiosas, xudías e cristiás. Nese percorrido, no que se mesturan como en poucos lugares o espiritual e o prosaico, é obrigatorio degustar unha pita (pan árabe) con shwarma (carne de pito que se asa xirando sobre un eixo vertical) e/ou falafel (bólas de pasta de garavanzo fritas), dúas delicias que israelís e árabes reivindican como propias, pero que ambos acompañan con ensaladas de tomates, pepinos, cebolas e «tahine» (pasta de sésamo). De sobremesa e ao paso: baclawa e outros manxares árabes nos que pr
edominan o hojaldre, o mel, os pistachos e as noces. Aínda que non se saiba moito desta «cuisine», bastará deixarse guiar polos aromas que se desprenden dos postos do «shuk» para elixir. Ao Santo Sepulcro accédese a través da igrexa do mesmo nome, logo de fincarse para poder ingresar á gruta na que -segundo a visión de Santa Sofía- descansaron os restos de Jesús. O costume é levar crucifixos ou rosarios e rasparlos contra a pedra do Calvario para santificalos. Fóra da muralla que encerra a Cidade Vella, pero a poucos pasos da Porta de Yaffo, está o Cenáculo, lugar no que se desenvolveu a ultíma Cea de Xesús e os seus apóstolos. Alí basta descender un piso para atopar a tumba do rei David, un dos heroes máximos da historia xudía. Así de cerca conviven as tres culturas, non sempre sen conflitos.A OUTRA CIDADE
Xa fóra da Cidade Vella, pero dentro do sector musulmán de Xerusalén, hai que subir ao Monte das Oliveiras non só pola peregrinaxe relixiosa, tamén porque desde alí obtense a mellor vista da urbe. De regreso na zona xudía da capital israelí, unha percorrida somera levará á Knesset (Palacio do Congreso), fronte á cal está a «Menorá», o candelabro de sete brazos que é o símbolo de Israel e equivalente ao obelisco porteño como «postal» da cidade. Preto de alí, no Monte Herzl, está o museo que recorda a Teodoro Herzl, pai do sionismo moderno e quen primeiro esbozou a idea de recrear un Estado xudeu na terra prometida. O museo é espectacular e interactivo, e logo poden visitarse as tumbas do propio Herzl, de Yitzhak Rabin, Golda Meir e doutros próceres do Estado hebreo.
Outro paseo «obrigatorio» é o Museo de Israel, que alberga unha espectacular maqueta -case unha mazá- da Xerusalén nos tempos do Templo. Con todo, a súa atracción principal son os Rolos do Mar Morto, achados por un pastor beduino e que revolucionaron a arqueoloxía: é unha transcrición da Torá (Antigo Testamento) e outros 850 documentos feitos 100 anos a.C. polos esenios (unha seita de ascetas xudeus) e descubertos entre 1947 e 1958. Con todo, o museo que non pode deixar de visitarse é o Yad VaShem, a maior exposición do planeta sobre o Holocausto. Hai aparellos en varios idiomas que explican o que se está vendo, e unha percorrida exhaustiva -con tempo para incorporar e facer introspección sobre o que se está vendo- levará polo menos catro horas (o ideal é pasar alí un día completo). Finalmente, non é recomendable deixar Xerusalén sen pasear pola peonil rúa Ben Yehuda e as súas estreitas rúas contiguas, cuxos cafés con mesas na vereda son a platea ideal para contemplar a puxante, vibrante vida desta cidade incrible, na que é posible ver a un grupo de «haredim» de levitón negro e chapeu de á ancha rezando mentres camiñan, e á beira a unha parella bicándose en público, ataviados coas mínimas roupas que impón o verán israelí. Unha cidade de contrastes, de historia, de modernidade europea convivindo con tradicións e normas que comezaron a escribirse hai máis de 3.500 anos. E que están alí para o goce de propios e visitantes.
